سکوت در برابر ظلم و ظالم از دیدگاه امام رضا(ع)

آنچه در این بین به معلومات در رابطه با ظلم افزون میکند ؛ زوایای نیمه مخفی ظلم است. امام رضا (ع) امام هشتمین شیعیان که خود مقهور ظلم پیدا و پنهان حکومت عباسیین و خصوصا مامون عباسی است ، از زاویای مهمی از ظلم پرده برداشته که قابل دقت است .

۱) ارتباط با ظالم بشکل کمک

کسانی که در هر مقام و هر زاویه ای به ظالم کمکی میرسانند در «فقه الحدیث» به اعوان ظلمه نام برده میشود. امام رضا به خوبی چهره اعوان ظلمه و کمک کاران ظالم را معرفی فرموده. امام رضا (ع) فرمود : «کسی که کمکی به ظالمی کند خود او نیز ظالم است ، و کسی که در شکست و تضعیف عادلی قدم بردارد گناهکار است . / من اعان ظالما فهو ظالم و من خذل عادلا فهو عاص» . [عیون ، ج ۲ /۲۳۵]

فضل بن شاذان گوید ؛ امام رضا (ع) در نامه ای به مامون نوشت : « از شرائط ایمان ادای امانت و دوری از جمیع گناهان و دوری از هرگونه کمک به ظالمان و تسلیم در برابر آنان است . / الایمان اداء الامانه و اجتناب جمیع الکبائر .. و معونه الظالمین و الرکون الیهم . [وسائل ج ۱۷ ص ۱۷۴]

نکته مهم فقهی در اینجا این است آیا از اعوان ظلمه میتوان در امور شخصی و اقتصادی کمک گرفت ؟ فقیهان بر این فتوا هستند که از اعوان ظلمه و اطرافیان ظالمان حتی در غیر مصادیق ظلم هم نباید کمک کرد.

ریشه این فتوای فقهی بیان امام صادق (ع) است که استفاده از اعوان ظلمه در امور شخصی مانند ؛ خیاطی و بنایی و لایبروبی ممنون شمرده شده است . [وسائل ج ۱۷ ص ۱۷۹] البته برخی فقیهان مانند شهید ثانی حمل بر کراهت نموده اند .

۲) توجیه ظلم ظالم و عذرتراشی

از زشت ترین کارهایی که افراد کنار ظلمه و یا بیرون از دستگاه ظلم میکنند ؛ توجیه ظلم ظالمان است. امام صادق (ع) ؛ هر کس برای ظلمِ ستمگری، عذر بتراشد و آن را توجیه کند ؛ خداوند کسی را بر او چیره می‌سازد که بر او ستم کند؛ پس اگر خدا را برای دفع آن ظلم بخواند، او را اجابت نخواهد کرد و در عوضِ صبر بر آن ستم، به او پاداش نخواهد داد.[الکافی؛ ج‏ ۲؛ ص ۳۳۴]

۳) رضایت نسبت به ظالم

عبد السّلام هروىّ گوید: به حضرت رضا علیه‌السلام عرض کردم: نظرتان در باره این حدیث که از امام صادق علیه‌السلام روایت شده است، چیست، که حضرت فرموده‌اند: زمانى که قائم علیه‌السلام قیام کند، فرزندان قاتلان حسین علیه‌السلام را به خاطر کردار پدرانشان خواهد کشت؟ حضرت فرمودند: همین طور است،

عرض کردم: پس معنى این آیه چیست: «وَ لا تَزِرُ وازِرَهٌ وِزْرَ أُخْرى‌» (هیچ کس بار گناه دیگرى را به دوش نخواهد کشید- انعام: ۱۶۴). فرمودند: خداوند در تمام گفتارهایش درست گفته است، لکن فرزندان قاتلان حسین (ع) از کردار پدرانشان راضى هستند و به آن افتخار مى‌کنند و هر کس از کارى راضى باشد مثل کسى است که آن را انجام داده، و اگر کسى در مشرق کشته شود و دیگرى در مغرب از این قتل راضى باشد، نزد خدا با قاتل شریک خواهد بود، و قائم علیه‌السلام در هنگام قیام خود، به خاطر رضایتشان از کردار پدران، ایشان را خواهد کشت.

۴) سکوت در برابر ظلم

عبد السلام بن صالح هروى از آن حضرت روایت کرده است که چون بآن حضرت عرض کردم یا ابن رسول اللّه بچه سبب خداوند على اعلا تمام اهل دنیا را در زمان نوح غرق کرد و حال اینکه در میان ایشان اطفال و بیگناهان بودند بفرمود که اطفال در میان ایشان نبود زیرا که حقتعالى چهل سال صلبهاى قوم نوح و رحمهاى زنان آنها را عقیم گردانید و از این جهت نسل آنها را منقطع کرد پس آنها غرق شدند و حال اینکه طفل در میان آنها نبود و حق تعالى هلاک نکند بعذاب خود بیگناه را اما قوم نوح چون تکذیب آن جناب کردند غرق شدند.

و بقیه را به خاطر رضایت شان نسبت به دشمنان نوح غرق نمود . هر کسی در کار ظالمانه حضور نداشته باشد ولی به آن رضایت داشته باشد مانند کسی است در متن ظلم قرار دارد! / .. مَا کَانَ فِیهِمُ اَلْأَطْفَالُ لِأَنَّ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَعْقَمَ أَصْلاَبَ قَوْمِ نُوحٍ وَ أَرْحَامَ نِسَائِهِمْ أَرْبَعِینَ عَاماً فَانْقَطَعَ نَسْلُهُمْ فَغَرِقُوا وَ لاَ طِفْلَ فِیهِمْ وَ مَا کَانَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِیَهْلِکَ بِعَذَابِهِ مَنْ لاَ ذَنْبَ لَهُ وَ أَمَّا اَلْبَاقُونَ مِنْ قَوْمِ نُوحٍ فَأُغْرِقُوا لِتَکْذِیبِهِمْ لِنَبِیِّ اَللَّهِ نُوحٍ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ سَائِرُهُمْ أُغْرِقُوا بِرِضَاهُمْ بِتَکْذِیبِ اَلْمُکَذِّبِینَ وَ مَنْ غَابَ عَنْ أَمْرٍ فَرَضِیَ بِهِ کَانَ کَمَنْ شَهِدَهُ وَ أَتَاهُ . [عیون ج۲/ص۷۵]